PERGE ANTİK KENTİ
PERGE ANTİK KENTİ NEREDE
Perge, Antalya’nın 18 km doğusunda, Aksu ilçesi sınırları içinde bulunan, antik bir kenttir. Serik yönüne gderken 5. Km’den sonra tabelalarla yönlendirmeler bulunmaktadır.
PERGE'NİN TARİHİ
"Tüm kavimlerin ülkesi" anlamına gelen Pamphylia Antalya ile Adana arasındaki bölgedir ve bu bölgenin başkenti Perge’nin tarihi MÖ. 4000-3000’li yıllara kadar dayanmaktadır. İlk yerleşim hemen arkadaki platoda iken zamanla plato önündeki ovaya doğru kaymıştır.
Hattuşaş kazılarından anlaşıldığı kadarıyla Perge kentinin Hitit İmparatorluğu döneminde önemli bir yer tuttuğu anlaşmalara konu olduğu anlaşılmaktadır ancak kent çoğunlukla bağımsızlığını korumaya devam etmiştir.
M.Ö. 334 yılında Büyük İskender Küçük Asya’yı almış Phaselis kentinde bulunuyordu, ordusu Toroslar üzerainden kendisi yakın denizden Perge’ye ulaşmıştır. Perge şehri ile Makedonya ordusu arasında herhangi bir savaştan eden bir kaynak yok, bu nedenle şehrin hala ayakta olan güçlü surlarına rağmen şehrin savaşmadan teslim olduğu düşüncesi hakimdir.
Makedon kralından sonra bir dönem Bergama yönetimine giren kent, tüm Bergama krallığı 3. Attalos’un vasiyeti ile Roma Cumhuriyeti hakimiyetine girerken, Pamphylia bölgesi 50 yıl kadar daha bağımsızlığını korudu ancak bölgedeki karışıklık 150 yıl kadar daha devam etti. MS. 1. yüzyıldan itibaren Perge Romanın oluşturmakta olduğu dünya düzenine uyum sağladığı kabul edilir. Helenistik dönemden itibaren Pamphylia’nın önemli kentlerinden biri olmuştur. Pax Romana ile sağlanan huzur ortamından yararlanarak rahat bir ortama kavuşmuştur.
Perge denizden 12 km içeride olmasına rağmen, Kestros (Aksu) sayesinde bir kıyı şehri gibi denizin avantalarından yararlanabiliyordu. Üstelik, içeride olmasından dolayı denizden gelen korsan saldırılarından da kendini koruyabiliyordu, buna rağmen dönem dönem Pers istilasına da uğramıştır.
Perge en parlak dönemine MS. 2. ve 3. yüzyıllarda ulaşmıştır. Bugün hala bu bölgede görülebilen tiyatro, çeşme yollar, kuleler ile anıtsal mimarinin büyük bölümü bu altın çağda yapılmıştır.
Doğu Roma İmparatorluğu döneminde Side ilk Piskoposluk merkezi, Perge de ikinci Piskoposluk merkezi olarak açıklanmıştır. Burada yeniden gelenek haline gelmiş iki kent arasındaki rekabet görülmektedir. MS. 7. yüzyılda bölgeye Arap akınları başlamıştır. Perge halkı bu tarihler arasında zamanla şehri yavaş yavaş terk etmeye başlamıştır. 17. yüzyılda gezgin Evliya Çelebi Pamfilya’ya gelmiştir. Evliya Çelebi bu bölgede Tekke Hisarı adlı bir yerleşimden söz etmektedir. Tekke Hisarı’nın antik Perge olabileceği savunulsa da gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda hiçbir Osmanlı buluntusu veya kalıntısına rastlanmamıştır.
2018 yılı Antalya Valiliği ve Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından “Perge Yılı” ilan edilmiş ve çalışmalar hız kazanmıştr. Perge Antik Kenti, Geç Klasik, Helenistik ve Roma İmparatorluk dönemleri bağlamında planlama açısından önem taşıyan bir kenttir. Kent planlaması çerçevesinde, aşağı kentin kuzey-güney eksenini oluşturan sütunlu cadde iyi korunmuş bir örnek olarak dikkate değerdir. Diğer yandan, kuzey-güney doğrultulu sütunlu caddeyi ortasından boylu boyunca kat eden su kanalı ise, bu anlamda önemli bir tasarımdır. Kanal, kentteki dört anıtsal çeşme yapısı ve iki büyük hamam ile beraber, sıcak Pamphylia ovasındaki Perge’ye bir “su kenti” kimliği kazandırmıştır. Helenistik Dönem’de inşa edilen, Roma İmparatorluk Dönemi ve Geç Antik Dönem’de onarım gören savunma sistemi Perge’yi öne çıkaran bir diğer öğedir. Aşağı kentin etrafındaki sur duvarı, kuleler, bastionlar ve kapılar büyük oranda ayaktadır. Akropolis surları da göz önüne alındığında Perge, antik çağ askeri mimarisine dair değerli bir bilgi kaynağı olarak belirmektedir.
Perge Antik Kenti, yukarıda sayılan nitelikleri ile UNESCO Dünya Miras Listesi’ne önerilmektedir.
ANTİK KENTİN GİRİŞ-ÇIKIŞ SAATLERİ VE GİRİŞ ÜCRETİ
Perge, Antalya’nın 18 km doğusunda, Aksu ilçesi sınırları içinde bulunan, antik bir kenttir. Serik yönüne gderken 5. Km’den sonra tabelalarla yönlendirmeler bulunmaktadır.
15 Nisan – 2 Ekim Yaz 08:30 – 19:30
3 Ekim – 14 Nisan Kış Açılış Saati: 08:30 – 17:30
2019 yılı için giriş ücreti 35 TL olarak belirlenmiş durumda ancak müzekart burada tabi ki geçiyor.
PERGE'DE BULUNAN ESERLER
Perge kent yapısı ve dokusu itibariyle zengin bir kenttir ve bunun sebebi ise burada yaşayan soyluların bu kentti geliştirmek için fazlaca çaba sarf etmiş olmalarıdır. Buda kentte ilk girdiğinizde hemen solunuzda tiyatrosu, kuleleri, anıtsal çeşmesi, kiliseleri, caddeleri, hamamları ve bir çok yapısıyla tarihe direniyor ve hala ayakta.
PERGE ANTİK TİYATROSU
Seyirci oturma yerlerinin bulunduğu alan, Orkestra ve Sahne olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Oturma alanı ve sahne arasında orkestraya ayrılan alan, yarım daireden biraz geniştir. Tiyatroda orkestra kısmının korkuluklarla çevrilmiş olması, burada gladyatör oyunlarının da yapıldığını gösteriyor. 5 kapı ile kulise açılan sahne binasının yüzünde, tablolar halinde şarap tanrısı Dionysos´un hayatını anlatan rölyefleri bulunuyor. Sahne binasının yıkılması sonucu bu kabartmalardan birçoğu ağır hasar görmesine rağmen Dionysos´un hayatını anlatan bölümlerin anlaşılır şekilde bugüne kadar ulaşmış durumda. Tiyaro 13000 seyirci kapasitelidir. Alt tarafta 19, üstte 23 oturma sırası vardır. (Aspendos’tan daha büyüktür, Aspendos 7500 kişi kapasitelidir.)MS. 2 yüzyıla ait olduğu tahmin edilen antik tiyatronun restorasyon projesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı ödenek ayırarak bu yıl içerisinde restorasyonu başlattı. Tiyatro yıllardır kapalı iken 2018 ylında açıldı ancak Haziran 2019 itibariyle yeniden kapandı.
PERGE STADYUMU
Perge Stadyumu antik dünyadan günümüze kalmış en iyi stadyumlardan biridir. İnce uzun dikdörtgen olan yapının ana malzemesi konglomera bloklarıdır. 234 x 34 metre boyutlarında olup Tiyatro ile antik kent arasında yer almaktadır. Yapı her iki uzun kenarda 30’ar kapalı kısa kenarda ise 10 adet olmak üzere 70 kemer üzerine oturtulmuş 11 oturma sırasından meydana gelmiştir. Kuzey ucu ise açıktır. En üst kademe yaklaşık 4 m. genişliğindeki gezi alanı bulunmaktadır. Uzun kenarları taşıyan kemer boşlukları dükkan olarak kullanıldığı, dükkan sahibinin adı ve satılan malın cinsinin yazıldığı yazıtlardan anlaşılmaktadır. Kemer boşlukları da bugün büyük oranda sağlam durumdadır. Stadyumun M.S. 1. yüzyılın ikinci yarısında yapılmaya başlandığını kabul edilmektedir.stadyum yaklaşık 12000 kişiliktir.
PERGE AGORASI (MACELLUM)
Agora şehrin ticari ve politik merkezidir. Perge Agorası planlama ve kent yerleşimi açısından Anadolu Romasının en güzel örneklerinden biridir. Ortada avlu bulunmaktadır ve bu avlunun çevresinde dükkânlar vardır. Agoradaki dükkanlar çift kapılıdır yani sırasıyla dükkanlardan biri agoraya, diğeri ise agorayı çevreleyen sokaklara açılır, bu yönüyle ise Anadolu'daki diğer agoralardan ayrılmaktadır. Arazinin eğimine bağlı olarak güney taraftaki dükkanlar iki katlıdır. Meydanın ortasında 13,40 m Çapında yuvarlak bir yapısı bulunmaktadır ve bu yapının bir tapınak olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir. Agora yaklaşık 76 x 76 m boyutlarındadır ve Anadolu'nun en büyük agorasıdır, iç ölçüleri dahi 51 X 51 m. boyutlarındadır.
HADRİANUS TAKI
Pergenin ana caddesi olan Sütunlu Ana Caddenin güneyinde bulunan 3 kemerden oluşan ve Helenistik kulelleri ile Hadrianus Takı adından da anlaşılacaı üzere MS. 117-138 arasında imparator Hadrianus tarafından yaptırılmıştır. Surlardaki nişlerde tanrıların ve şehrin kurucularının heykelleri bulunuyormuş ancak bu heykeller Antalya Arkeoloji Müzesine taşınmıştır. birçok yerde bu tak roma kapısı ile karıştırılmaktadır. 2019 yılı Haziran ayında gezerken kuleleri restorasyon çalışmasına alınmıştı. Kentte hemen Sutunlu Caddede Kestros Çeşmesine yakın Demetrius Apollonios Takı bulunmaktadır.
ROMA KAPISI
Helenistik surun doğuda, batıda ve güneyde olmak üzere üç kapısı bulunuyor, kuzey ise zaten akropoldür. MÖ. 2. yüzyıla tarihlenen Helenistik Kapı, çağın savunma anlayışına dört katlı iki yuvarlak kuleyle korunan ve oval avlulu bir plana sahip anıtsal bir yapı. Kapı avlusu MS. 2. yy başlarında birtakım değişikliklere uğrayarak şeref avlusu haline getirilmiş.
ROMA KAPISI
Helenistik surun doğuda, batıda ve güneyde olmak üzere üç kapısı bulunuyor, kuzey ise zaten akropoldür. MÖ. 2. yüzyıla tarihlenen Helenistik Kapı, çağın savunma anlayışına dört katlı iki yuvarlak kuleyle korunan ve oval avlulu bir plana sahip anıtsal bir yapı. Kapı avlusu MS. 2. yy başlarında birtakım değişikliklere uğrayarak şeref avlusu haline getirilmiş.
SÜTUNLU CADDE
Akropol eteğinde çeşme (nympheum) ile yerleşim arasında uzanır. Hem yaya hem atlı araç trafiğine uygun olacak kadar geniştir. Ortasında 2 m. genişliğinde bir su kanalı caddeyi ikiye ayırıyor. Caddenin genişliği ise toplamda 22 metreye yakın, her iki tarafında da dikkattli bakıldığında tekerlek izleri seçilebilmektedir. Bu cadde şehrin ihtişamını ve güzelliğini gözler önüne serer ayrıca bu cadde ortasındaki su kanalı gösteriş ve sanata olan ilgiyi temsil etmektedir. Bu caddenin altında temiz ve kirli su kanalları bulunuyor. Bu caddede kuzeye doğru gidildiğinde Sütunlu Batı Caddesi ve Doğu caddesi bulunmaktadır, Caddenin güneyinde Hadrianus Takı, kuzeyinde ise Kestros Çeşmesi bulunmaktadır.
PERGE HAMAMLARI
Pergede 2 büyük hamam bulunduğu tespit edilmiştir. Kente girişte helenistik kapının hemen solunda bulunan güney hamamı ve Sütunlu Batı Caddesi yanında bulunan kuzey hamamında sıcak ve soğuk su havuzlarının yanı sıra soyunma odaları, soğuk, ılık ve sıcak banyo gibi bölümlerden oluşan hamamlar edebi ve politik sohbetler yapmak, dinlenmek ve zaman geçirmek için kullanılan sosyal mekanlarmış.
KESTROS ÇEŞMESİ
Sütunlu Ana Caddenin kuzeyinde, akropolün güney eteğine yaslanmış U şeklindeki 2 katlı çeşmenin gerçek yüksekliği 13 metre, genişliği ise 21 metredir. (Bugün için ikinci kat bulunmamaktadır.) Çeşmenin her iki tarafından akropole çıkış mümkündür, günümüzde çeşmeye bakarken sol taraftan yürüme yolu düzenlenmiştir. Arka kısımda balkon şeklindeki niş önüne Nehir Tanrısı Kestros heykeli yapılmıştır. Bugün müzede sergilenen Zeus ve Hadrianus heykelleri de bu çeşmede bulunmuştur. Çeşmenin MS 117-138 yılları arasında yapıldığı tahmin edilmektedir. Kentte ayrıca Septimus Severus Çeşmesi ce Caracalla Çeşmesi bulunmaktadır.
HEYKELLER
İstanbul Üniversitesi tarafından yürütülen kazılar sonucu ortaya çıkarılan mermer heykeller artık Antalya Müzesinde sergilenmektedir, hatta buradaki heykel buluntuları sayesinde Antalya Müzesi dünyanın en zengin Roma Dönemi heykel müzelerinden birisi olma özelliğini kazanmıştır.
SEYİR TERASI
Perge'nin kuzeyinde Sütunlu Ana Cadde bitimindeki Kestros Çeşmesi arkasında Akropol yamacında seyir terası düzenlenmiştir,buradan Perge bütün heybetiyle görünmektedir. Kenti gezmeye gittiyseniz, akropole çıkmasanız dahi burada bir dinlenme molası verebilirsiniz.
Kaynaklar